~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
σελίδες της εφημερίδας "Αρκαδικό Βήμα" συντάκτες: Αγαθή Γρίβα-Αλεξοπούλου, Πάνος Αϊβαλής, Πόπη Βερνάρδου, Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη,
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Buchhandel Bowker Electre Informazioni Editoriali Micronet Nielsen Book Data

~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~

yfos

yfos
"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν' ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2014

«Αρκαδία και Φιλοσοφία» το νέο βιβλίο του Δ. Ζ. Ανδριόπουλου, ομ. Καθηγητή του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσ/κης,

Κυκλοφόρησε σε πολυτελή έκδοση το νέο βιβλίο του Δ. Ζ. Ανδριόπουλου*, ομ. Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Αρκαδία και Φιλοσοφία». Πρώτη χαρτογράφηση και σχόλια (σελ. 224), από τις εκδόσεις Παπαδήμα (Ιπποκράτους 8 -Αθήνα - τηλ.: 210-3627.318).

Στον πρόλογο σελ. 9 γράφει: «Το κείμενο του βιβλίου αυτού είχε αφετηρία μια σύντομη ομιλία μου προς τιμήν του συμπολίτη (Μεγαλόπολη) και συναδέλφου Καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου της Μ. Βρετανίας, Θεόδωρου Σκαλτσά, η οποία δόθηκε στην αίθουσα Κωστή Παλαμά του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός στις 6-11-13. Εν συνεχεία, η ομιλία αναπτύχθηκε με προσθήκες νέων κειμένων ή και σχετικών προγενέστερων δημοσιευμάτων μου. Είναι η πρώτη συνθετική εργασία επάνω στο θέμα.αυτό. Μικρο-ιστορία για ενδια­φερομένους, για ένα μικρό μέρος της πολιτιστικής παράδοσης του τόπου καταγωγής μου. Ίσως, η εργασία αυτή να αποτελέσει μια μικρή ψηφίδα σε ευρύτερες συνθετικές μελέτες στο συγκεκριμένο χώρο της φιλοσοφίας. Εντοπίζονται έργα και βιογραφικά προσώπων, που προσέφεραν ή προσφέρουν στη φιλοσοφία (έρευνα, δημοσιεύματα, διδασκαλία)».
Σ' αυτή την πρώτη σύνθεση μέρη του υλικού είναι κείμενα δημοσιευμένα σε βιβλία ή περιοδικά, ομιλίες και σημειώσεις του συγγραφέα. Ακόμη περιλαμβάνονται και κείμενα αδημοσίευτα, όπως τα σχετικά με τη Φιλοσοφία της Ιστορίας του Πολυβίου. Στην πρώτη αυτή έκδοση τα κείμενα, ιδιαίτερα οι ομιλίες, θα παραμένουν ως έχουν, δηλ. θα τηρούνται τα χαρακτηριστικά μιας δημόσιας ομιλίας.
Τα αρκαδικής καταγωγής πρόσωπα που έχουν συμβολή στη Φιλοσοφία είναι τα εξής σαράντα επτά:

Α'
Διοτίμα (Μαντινεία) Λασθένεια (Μαντινεία) Αξιοθέα (Φλειούς) Ακεστόδωρος Εύδηλος (Μεγαλόπολη) Δημοφανης (Μεγαλόπολη) Μεγαλοφαντής (Μεγαλόπολη) Χαίρων (Μεγαλόπολη), Χάρμος (Μεγαλόπολη), Απολλώνιος (Μεγαλόπολη), Δημοσθένης (Μεγαλόπολη), Αρχίας (Μεγαλόπολη) ,Κερκίδας (Μεγαλόπολη), Αινησίας (Μεγαλόπολη), Πρύτανης (Μεγαλόπολη), Πολύβιος (Μεγαλόπολη), Μονή Φιλοσόφου (Γορτυνία).

Β’
Σαραντάρης Γ. (Λεωνίδιον), Παπαναστασίου Αλ. (Λεβίδι)

Γ'
Anton J. P. (Ζυγοβίστι Γορτυνίας), Δεσποτόπουλος Κ. (Δημητσάνα), Σκαλτσάς Θ. (Μεγαλόπολη), Αναγνωστόπουλος Γ. (Βυτίνα), Γιανναράς Χρ. (Πιάνα Μαντινείας), Αποστολοπούλου Γ. (Λεβίδι), Χρόνης Ν. (Ίσαρι Μεγαλόπολης) Δελλής Γ. (Λαγκάδια) Δημητρακόπουλος Μ. (Αμπελάκι -Μαντινείας), Παπούλια Β. (Ψάρι Μεγ/λης), Κίντή Β. (Τρόπαια Γορτυνίας), Κατσιμάνης Κυρ. (Παρ. Αστρος), Ποτάκης Γιαν. (Βαλτέτσι Μαντινείας), Νικολόπουλος Φ. (Καρύταινα Μεγ/λης), Κυριακόπουλος Π.(Ορέστειον Μεγ/λης), Μαρινοπούλου Αν. (Τρίπολη) Τζώρτζης Ι. (Σουλάρι Μεγ/λης), Λαγοπάτη Χαρ. (Τρίπολη) Ηλιόπουλος Γ. (Παλούμπα Γορτυνίας), Τσιγγάνου Ι. (Μεγαλόπολη) Κοκκότας Γ. (Σπανέικα Μεγ/λης), Νασιακου Κ. (Βουνό Μαντινείας), Γιαννατσούλια Ελ. (Ρούτσι Μεγ/λης), Μαδούρου Κ. (Ελληνίτσα Μεγ/λης), Γκουμάση Ι. (Σουλάρι Μεγ/λης), Γκουμάσης Γ. (Σουλάρι Μεγ/λης).

Δ' ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ανδριοπούλου Μαρ. (Βουτσαράς Μεγ/λης), Ανδριόπουλος Δ.Ζ. (Βουτσαράς Μεγ/λης)

~~~~~~~~

* Ο συγγραφέας Δημ. Ζ. Ανδριόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει σπουδάσει στην Ελλάδα, την Αγγλία και τις ΗΠΑ, είναι δε Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο της πόλεως της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο Αντελφάι (Ν.Υ.), στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στα τελευταία 12 έτη του ακαδημαϊκού του βίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Υπέρ-εκατό μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά της Ευρώπης και της Αμερικής. Με πολλές ανακοινώσεις του έλαβε μέρος σε ελληνικά, διεθνή και παγκόσμια συνέδρια Φιλοσοφίας. Διετέλεσε αντιπρόεδρος (1996-1998) και πρόεδρος (2000-2002) της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας.
Από το 1978 εκδίδει και διευθύνει, και από το 1998 συνδιευθύνει με τον καθηγητή του Α.Π.Θ. Ν. Αυγελή, το διεθνούς εμβέλειας περιοδικό Philosophical Induiry.

~~~~~~~~

Στις πρώτες σελίδες αυτής της θαυμάσιας και πρωτότυπης  μελέτης για την Αρκαδία, διαβάζουμε την αφιέρωση που κάνει ο συγγραφέας 
Δημ. Ζ. Ανδριόπουλος: 
"IN MEMORIAM 
THΣ ΠΟΛΥΑΓΑΠΗΜΕΝΗΣ 
ΚΟΡΗΣ ΜΑΣ ΜΑΡΙΑΣ
 (Απεβίωσε: 22-8-2013)


~~~~~~~~



* δείτε σχετικό δημοσίευμα στην εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα" Ιαν.-Φεβρ. 2014, σελ. 2.

www.selides-arkadias.blogspot.gr

Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2014

«Πολιτικές Ζωής και θανάτου» ΚΥΚΛΟΦΌΡΗΣΕ από τις εκδόσεις Ψυχογιός

       ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ              


"Πολιτικές Ζωής και θανάτου"
των Ντέιβιντ Στάκλερ και Σέντζεϊ Μπάσου
Μεταφραστής Μαρία Μυρώνη
 Σελίδες 360
Εκδόσεις Ψυχογιός

Πώς επηρεάζεται η υγεία ολόκληρων λαών από τους κακούς πολιτικούς χειρισμούς των κυβερνήσεων;

Οι Ντέιβιντ Στάκλερ και Σέντζεϊ Μπάσου συγκεντρώνουν στοιχεία από όλο τον κόσμο και αποδεικνύουν ότι οι κυβερνητικές πολιτικές γίνονται ζήτημα ζωής και θανάτου σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Από την Αμερική του 1930, και τη Ρωσία και Ινδονησία του 1990 μέχρι τη σημερινή Ελλάδα, τη Βρετανία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ, αποκαλύπτουν ότι οι κακοί πολιτικοί χειρισμοί προκαλούν ανθρώπινες τραγωδίες - από αυτοκτονίες μέχρι αύξηση των κρουσμάτων του AIDS. Κι όμως, οι άνθρωποι μπορούν να έχουν σωματική και ψυχική υγεία ακόμη και σε δύσκολες περιόδους. Σήμερα, οι κάτοικοι στην Ισλανδία, τη Νορβηγία και την Ιαπωνία είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο υγιείς από ποτέ, γεγονός που αποδεικνύει ότι η δημόσια υγεία δε χρειάζεται να θυσιάζεται στο βωμό της οικονομικής επιβίωσης.

Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2014

Σημειώσεις για την αφηγηματική γλώσσα

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΚΩΤΙΑΣ

Σημειώσεις ενός αναγνώστη, 

για την ιστορία, την ιδεολογία, την αφήγηση

εκδόσεις Πόλις, σελ. 115                                                                     ΤΟΥ Αλέξη Ζήρα*


Ι. Ο Κώστας Καρακώτιας (γ. 1961) είναι μια ιδιότυπη μορφή κριτικού, από πολλές πλευρές. Αν και από νεαρή ηλικία, στη δεκαετία του ΄80, άρχισε να γράφει παρακολουθώντας εκ του σύνεγγυς την εκδοτική εμφάνιση βιβλίων πολιτικής θεωρίας, ιστοριογραφίας αλλά και πεζογραφίας, τα κριτικά του κείμενα έτσι όπως μοιράστηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά διαφόρων και ενίοτε διαφορετικών στιγμάτων, δεν λειτούργησαν συμψηφιστικά για τη σύνθεση ενός κριτικού λόγου, όπως ο δικός του, που είχε από νωρίς παρουσιάσει ως βασικό του χαρακτηριστικό την ευκρίνεια τού ιδεολογικού του προσανατολισμού προς τον σοσιαλισμό. Και το λέω αυτό διότι ένας τέτοιος, με σχετική σαφήνεια προσανατολισμένος κριτικός λόγος, κερδίζει ή χάνει ως προς την επιτελεστικότητά του ανάλογα με τις συνάφειες και γειτνιάσεις του. Από τον ρηξικέλευθο Σχολιαστή της δεκαετίας του ΄80 ως την ανόμοια δέσμη των εφημερίδων ΗΑυγήΗ ΚαθημερινήΕξουσίαΕλεύθερος Τύπος, και ως την ακαδημαϊκότερη Νέα Εστία. Η άλλη όψη της ιδιοτυπίας της θέσης του Καρακώτια ανάμεσα στις νεώτερες κριτικές παρουσίες, είναι συναφής με τα προηγούμενα: υπήρξε μια σχεδόν μοναχική παρουσία στα γράμματα της τελευταίας εικοσιπενταετίας, καθώς έμεινε πιστός στην υλιστική, αν και χωρίς δογματισμούς και απολυτότητες, θεωρία της μυθιστορηματικής παραγωγής, έτσι όπως την επεξεργάστηκαν οι Γάλλοι Πιερ Μασερέ και Πωλ Ρικέρ και οι νέοι Άγγλοι κοινωνιολόγοι. Μπορεί σήμερα, ή εδώ και μερικά χρόνια, η υλιστική μέθοδος να έχει επανακάμψει στις φιλοσοφικές και στις ανθρωπολογικές σπουδές, αλλά αυτό δεν αναιρεί τη μοναχικότητα της μεθόδου του Καρακώτια, γιατί συνέπεσε η παρουσία του στα κριτικά μας πράγματα με μια μάλλον εκτενή χρονική περίοδο κάμψεως ή εξαφανίσεως εκείνων των αναλύσεων που δεν ήθελαν να δεχθούν την αφηγηματική σύνθεση, μικρή ή μεγάλη, ως μια κλειστή δομή αυτόνομου λόγου. Συνέπεσε, ας πούμε, με το μοντερνιστικό δόγμα τού κειμενικά αυτοτελούς, που υπήρξε η έως υστερίας γραμμή άμυνας της πανεπιστημιακής θεωρίας για αρκετά χρόνια.
ΙΙ. Στις Σημειώσεις ενός Αναγνώστη, ο Καρακώτιας συγκέντρωσε βιβλιοκριτικές και άρθρα του μιας εικοσαετίας (1989-2009), χωρίζοντάς τα σε τέσσερις κατά κάποιο τρόπο ομόκεντρες ενότητες, αν και, καθώς ό ίδιος αναφέρει εισαγωγικά (σ. 15), «όλα τους συνδέονται και διαπερνώνται από την ίδια οπτική, και την ίδια αναγνωστική και κριτική μεθοδολογία». Πρόκειται λοιπόν για τα αναφερόμενα σε γενικής φύσεως εκδόσεις που πραγματεύονται ζητήματα της διεθνούς πολιτικής θεωρίας αλλά και της ελληνικής εθνικής συγκρότησης και των στρεβλώσεών της τα αναφερόμενα σε βιβλία που γράφτηκαν με άξονά τους την αναπαράσταση ή την αναμνημόνευση της δεκαετίας 1940-1950, μια δεκαετία ιδιαζόντως κρίσιμη για τον κριτικό τα αναφερόμενα ευρύτερα σε βιβλία που ανήκουν στο κάπως ρευστό είδος της μυθοπλασίας όπου η ιστορία έχει έναν ενεργό ρόλο και δεν αποτελεί απλώς σκηνογραφία, και, τέλος τα αναφερόμενα σε εκδόσεις και πολιτισμικά φαινόμενα που δίνουν αφορμή στον Καρακώτια να κρίνει και να θίξει τα βιβλία ευρείας κατανάλωσης. Με την ευκαιρία, θα ήθελα να παρατηρήσω στο σημείο αυτό πως τα βιβλία ετούτης της ενότητας, αισθησιακά, αισθηματικά ή περιπετειώδη, όπως Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα ή O Κώδικας Da Vinci και άλλα συναφή, δεν έχουν μια πάγια θεματική όπως πολλοί νομίζουν. Η θεματική τους πάνω στον περίπου ίδιο συναισθηματικό καμβά αλλάζει, αναλόγως με το τι επιβάλλει η κάθε εποχή. Ήδη, ο ακοίμητος μηχανισμός εμπορικής εκμετάλλευσης των τάσεων του ελληνικού τηλεοπτικού ή του αναγνωστικού κοινού, που πολλές φορές συμπίπτουν, έχει στραφεί προς την λαϊκίστικη υποβολή και επιβολή θεμάτων «πολιτικών» ή οικονομικής δυσπραγίας, που η αναπαραγωγή τους στα πεδία του φιλμικού και του έντυπου λόγου σκοπό έχει να προσελκύσει τη συναισθηματική οικείωση ενός κοινού το οποίο αρκείται στην πρωτοβάθμια επαφή με την τέχνη.
ΙΙΙ. Ασφαλώς όχι τυχαία έχει προταχθεί σ' αυτή τη συναγωγή κειμένων του Κ. Καρακώτια η βιβλιοκριτική του για μια πρόσφατη μετάφραση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου των Μαρξ και Ένγκελς. Του δίνεται μ' αυτό τον τρόπο η ευκαιρία όχι μόνο να ξαναδιαβάσει και να περιγράψει εν συντομία μια ολιστική διακήρυξη αρχών που θέλησε να συλλάβει σε μια εξελικτική πορεία την κίνηση της παγκόσμιας ιστορίας (τέτοιες διακηρύξεις δεν ήταν λίγες στον 19ο αιώνα) από τις απαρχές της οργανωμένης σε κοινωνίες ανθρωπότητας ως το πρόδηλο για τους συντάκτες της μέλλον, αλλά και να πει εμμέσως στους αναγνώστες των Σημειώσεων ότι ο τρόπος ανάλυσης που επιχειρεί το Μανιφέστο συνιστά εξακολουθητικά ένα υπόδειγμα κριτικής ανάλυσης και για τον ίδιο. Προσαρμοσμένο βέβαια σ' ένα πεδίο όπου η ιστορία, οι πολιτικές αντιλήψεις και ο τρόπος αντίληψης του κόσμου από έναν πεζογράφο δεν είναι στοιχεία καθεαυτά αλλά στοιχεία που έχουν ενσωματωθεί σε μια λογοτεχνική σύνθεση, σε μια μυθοπλασία. Και τούτο διότι ως μαρξιστής ο Καρακώτιας θα έλεγα πως θεωρεί ότι το Μανιφέστο (και εννοείται, όχι μόνο αυτό) είναι ένα καταστάλαγμα φιλοσοφικών και πολιτικών αρχών που η ερμηνευτική του δυναμική διαθλάται όχι μόνο στο πεδίο κατανόησης του μηχανισμού της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής αλλά και σ' αυτόν της αναπαράστασης της ιστορίας και της κοινωνίας σ' ένα καλλιτεχνικό ή λογοτεχνικό έργο. Έτσι, στις επιμέρους βιβλιοκρισίες που ακολουθούν, και στα τέσσερα μέρη της συναγωγής του Καρακώτια, ο κριτικός δεν μένει στην αξιολόγηση των έργων, στο αν τα μυθιστορηματικά πρόσωπα αποτελούν οργανικό μέρος της μυθοπλασίας ή όχι, στο αν υπάρχουν προβλήματα δομής, αναχρονισμών, αν τα αφηγηματικά κείμενα ξεχωρίζουν για τη λογοτεχνικότητά τους, τη γλωσσική τους ευστοχία ή αστοχία, κλπ., αλλά, εξίσου, αν αποτελούν αναπαραστάσεις ιδεολογικών και κοινωνικών ταυτοτήτων, πολιτικών θέσεων και ριζοσπαστικών ή συντηρητικών ηθικών στάσεων απέναντι στην ιστορία. Λ.χ., κρίνοντας τη συλλογή πεζών του Μάρκου Μέσκου, Νερό Καρκάγια (2005), τα διαβάζει όχι μόνο γλωσσικά ή μορφολογικά αλλά και ιδεολογικά:
«Ο Μέσκος αναπλάθει έναν ολόκληρο κόσμο σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, αρνείται τις πολλαπλές αποσιωπήσεις των εθνοτικών και γλωσσικών ετεροτήτων και κεντρίζει, θεματικά, αφηγηματικά και συναισθηματικά, το αναγνωστικό ενδιαφέρον» (σ. 124)
ΙV. Από τις τέσσερεις ενότητες των Σημειώσεων του Καρακώτια νομίζω ότι μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν η δεύτερη και η τρίτη. Στη δεύτερη έχει συγκεντρωμένες τις βιβλιοκρισίες που αφορούν κατά κύριο λόγο σε μυθιστορήματα, μαρτυρίες, αλλά και μελέτες με χρονικό τους ορίζοντα τη δεκαετία 1940-1950, δεκαετία εμβληματική για τον κριτικό, αφού θεωρεί ότι στη διάρκειά της παίχτηκαν, κερδήθηκαν και χάθηκαν διακυβεύματα που οι συνέπειές τους ακόμα και τώρα σκιάζουν τον δημόσιο και τον ιδιωτικό μας βίο. Το κριτήριο λοιπόν της επιλογής αυτών των βιβλίων και της συνάθροισής τους στην ίδια ενότητα είναι πρώτα απ' όλα η έντονη συνάφειά τους με την ελληνική ιστορία, και έπειτα ο εστιασμός τους στην εν λόγω δεκαετία, στα κατοχικά και μετακατοχικά και εμφυλιακά γεγονότα, τα οποία, είναι αλήθεια, ότι η συχνή ανασύσταση τους σε έργα πολλών πεζογράφων του μεταπολέμου, από τον Αλέξανδρο Κοτζιά, τον Νίκο Κάσδαγλη και τον Άρη Αλεξάνδρου, ως τον Θανάση Βαλτινό, τον Ηλία Παπαδημητρακόπουλο, τον Πρόδρομο Μάρκογλου, τον Κώστα Βούλγαρη ή, πρόσφατα, τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, δείχνει σε κάποιον που πιθανόν έχει μια γενική εποπτεία του πεζού λόγου στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα ότι υπήρξε και υπάρχει μια αθεράπευτα διασαλευμένη, μια προβληματική σχέση των συγγραφέων (και κατά προέκταση, της κοινωνίας) με το ιστορικό τους παρελθόν ένα συλλογικό τραύμα που δεν λέει να κλείσει παρά το ότι πέρασαν έκτοτε εξήντα και πλέον χρόνια. Υποθέτω ότι αυτό το ημιτελές βήμα του κοινωνικού φαντασιακού που μεταφέρεται ως ενοχή από γενιά σε γενιά έχει υπ' όψη του ο Καρακώτιας, όταν επανέρχεται σε κάθε βιβλιοκρισία της δεύτερης ενότητας με έναν δραματικά τονισμένο, επιγραμματικό ορισμό αυτής της περιόδου: «Η άγρια και ταραγμένη δεκαετία 1940-1959 δεν καθόρισε μόνο την κοινωνικοπολιτική διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, αλλά σημάδεψε έντονα και ανεξίτηλα ζωές και συνειδήσεις» (Δημήτρης Πετσετίδης, Λυσσασμένες αλεπούδες, σ.125).
V. Στην τρίτη ενότητα, αν και ο εστιασμός της κριτικής ματιάς παραμένει προσαρμοσμένος κατ΄ αρχάς στον ορίζοντα της ιστορίας, τα υπό εξέταση βιβλία διαστέλλουν αυτό τον ορίζοντα σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό φάσμα. Αντί της δεκαετίας έχουμε μυθιστορήματα, μαρτυρίες ή μελέτες που έχουν ως χρονικό τους πλαίσιο το 300 π.Χ., όπως Το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα(2004) του Τάκη Θεοδωρόπουλου, το τέλος του αρχαίου κόσμου, όπως Ο θίασος των Αθηναίων(1999) του Βασίλη Γκουρογιάννη ή η μεγάλη σάγκα του Νίκου Θέμελη που περιλαμβάνεται στα τρία πρώτα βιβλία του, Η αναζήτηση (1998), Η ανατροπή (2000), Η αναλαμπή (2003) και καταλαμβάνει μια εξηκονταετία, από το 1880 ως τον πόλεμο του '40. Θα έλεγα ότι αν η δεύτερη ενότητα έχει ένα ειδικό ενδιαφέρον, λόγω του ότι αρκετά από τα βιβλία έχουν ένα ζωτικό υπόστρωμα από όπου οι συγγραφείς αντλούν στοιχεία για τις προσωπικές, βιωματικές τους αναπαραστάσεις, η τρίτη, με τις αναγωγές και επαγωγές σε χρονικά διαστήματα που λίγο πολύ είναι μακριά από τον εμπειρικό κύκλο των μυθιστοριογράφων (όχι τυχαία εδώ έχουμε σχεδόν αποκλειστικά μυθιστορήματα), τους δίνει τη δυνατότητα ενός μεγαλύτερου και ίσως γονιμότερου «κριτικού ελέγχου» της έννοιας της ιστορίας στις μυθοπλασίες τους. Στη δεύτερη ενότητα, των βιωματικών πεζών, το πρόσωπο, ως άτομο ή ως μέρος μιας κοινότητας ανθρώπων, είναι εύλογο να σκιάζει το πεδίο της αφηγηματικής αναπαράστασης στην τρίτη τα πρόσωπα αποτελούν μέλη ενός γενικότερου σύμπαντος, ενός κόσμου και είναι επίσης εύλογο ότι η παρουσία τους στη μυθιστορηματική σύνθεση είναι εμφανώς πιο περιορισμένη, καθώς η απόστασή τους από το βλέμμα του συγγραφέα είναι μεγαλύτερη ενώ η σμίκρυνσή τους δίνει την ευκαιρία σ' αυτόν να αναπτύξει περισσότερο τα γενικά πλάνα, τις εικόνες βάθους, να φέρει πιο κοντά τον ορίζοντα της ιστορίας και να αναδείξει τον τρόπο με τον οποίο αυτή ως έννοια διατομική και συλλογική σχετίζεται με το κάθε πρόσωπο.
VI. Μια γενική παρατήρηση που θα είχα να κάνω για τις Σημειώσεις ενός αναγνώστη του Κώστα Καρακώτια, είναι ότι ανάμεσα στους λίγους άλλους, τους περίπου συνομιλήκους με εκείνον, ο κριτικός λόγος του είναι ο πιο στιβαρός, ο πιο συμπαγής, ευκρινής και μεθοδικά διαρθρωμένος. Σ΄ αυτό τον έχει βοηθήσει η θετικιστική του προβληματική και βέβαια η μαρξιστική του προσέγγιση στη λογοτεχνία, μολονότι πολλές φορές διαπίστωσα στα κριτικά του κείμενα ότι το ενδιαφέρον του για τις ιδέες και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον δεν του στερεί την ευαισθησία να διακρίνει την ενίοτε τραγική διάσταση της ζωής. Σπανιότατα ένα επιχείρημά του είναι στον αέρα, μένοντας εκκρεμές, και ακόμα πιο σπάνια παρεκκλίνει η οπτική του αναζητώντας θέματα που βρίσκονται έξω από τον αναγνωστικό και γνωσιακό του προγραμματισμό. Είναι ένας κριτικός σταθερών θέσεων, κι αυτό πάντα έχει δυο όψεις. Λόγου χάριν, έχει αποφύγει στις Σημειώσεις (ίσως και γενικότερα) να συνομιλήσει με βιβλία που απιστούν προς την βασική γι' αυτόν αρχή της ρεαλιστικής αναπαραγωγής, δείχνοντας μια σχετική, έστω και μικρή, αμηχανία, όταν μπαίνουν κάτω από τη σκόπευσή του βιβλία πολυμορφικά που συνδυάζουν ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές, όπως Η ιστορία των μεταμορφώσεων (1998) του Γιάννη Πάνου, ή δείχνοντας ρητά την αντίθεσή του όταν η αφηγηματική γλώσσα γίνεται ποιητικά αφαιρετική, όπως στο Μονόξυλο στο ποτάμι (2006) του Τάσου Χατζητάτση. Ωστόσο, ας επαναλάβουμε ότι από την άλλη μεριά είναι ένας οδηγητικός -ας μου επιτραπεί η έκφραση- κριτικός, ένας κριτικός που χρειαζόμαστε ως αντίβαρο μέσα στο ολοένα και περισσότερο μεγεθυνόμενο χάος της διαδικτυακής αμάθειας και του κενόδοξου ερασιτεχνισμού.

_____________
*Ο Αλέξης Ζήρας είναι κριτικός λογοτεχνίας

http://www.avgi.gr/article/1824142/simeioseis-gia-tin-afigimatiki-glossa

Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014

Κώστας Γαβράς: Η Ευρώπη αν δεν αλλάξει θα καταστραφεί

Ethnos.gr                             της ΕΛΕΝΗΣ ΓΚΙΚΑ*

Γαβράς: Η Ευρώπη αν δεν αλλάξει θα καταστραφεί
Όλα έχουν αλλάξει και όλα είναι πολιτικά! Ισχυρίζεται ο άνθρωπος που έκανε κινηματογράφο την πολιτική, διασώζοντας εποχές, εγκλήματα, ανιχνεύοντας άγνωστα ή ασαφή άλλα.

Από το «Διαμέρισμα δολοφόνων» το 1965 ως το καινούργιο «Κεφάλαιο» παραδέχεται ότι έχουν αλλάξει πολλά. Στο μεσοδιάστημα οι ταινίες του «Ζ», «Ομολογία», «Κατάσταση πολιορκίας», «Αμήν» και «Ο παράδεισος στη Δύση» που βραβεύτηκαν διεθνώς αυτό μαρτυρούν. Και ναι, μια ταινία ίσως να μην μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο, αλλά ο κινηματογράφος έχει σίγουρα αλλάξει τον κόσμο! Ο Κώστας Γαβράς στο «Εθνος της Κυριακής» μιλά για πολλά: για την κρίση και για τις αγορές, για τη ναζιστική νοοτροπία, για τις αμαρτίες της Ευρώπης και για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας. Για το ιδιωτικό που είναι και πολιτικό, για τον καινούργιο ελληνικό κινηματογράφο, για τον Γάλλο πρόεδρο, για τους Ελληνες που υποφέρουν. Για την επανάσταση, που είναι διαρκής.

Από το «Διαμέρισμα δολοφόνων» το 1965 μέχρι «Το Κεφάλαιο» το 2012, κύριε Γαβρά, ποια παραμένουν ακριβώς τα ίδια, αποτελώντας τα βασικά;
Τα βασικά είναι το ότι συνεχίζω και θα συνεχίζω να κάνω φιλμ γιατί είναι ένας τρόπος να λέω τι σκέπτομαι. Και εφόσον έχω τα μέσα και τις δυνατότητες θα το κάνω, δηλαδή, είναι μεγάλη τύχη οι δυνατότητες να το κάνω. Τα πάντα στον κόσμο μας και τα πάντα, φυσικά, στην κοινωνία αλλάζουν συνεχώς, κατά συνέπεια, και τα φιλμ δεν μπορεί να εξακολουθήσουν να είναι τα ίδια. Τα πράγματα αλλάζουν με ένα πολύ βαθύ τρόπο.

Υπάρχει, όμως, μια κοινή συνισταμένη;
Ολα έχουν αλλάξει, το μόνο που δεν έχει αλλάξει, το μόνο που δεν μπορεί ν' αλλάξει είναι μια ηθική μέσα στη ζωή και ένας τρόπος ηθικός να αντιμετωπίζει κάποιος τις καταστάσεις.

«Ο παράδεισος στη Δύση», είναι παράδεισος η Δύση, κύριε Γαβρά;
Για μερικούς σίγουρα! Γι' αυτούς που ζουν σε φτωχές χώρες! Οπως ήταν εκείνη την εποχή που ήμουν πολύ νέος η Αγγλία, η Γαλλία και ιδίως η Αμερική! Ηταν ο παράδεισος! Τουλάχιστον έτσι μας την είχαν παρουσιάσει! Συχνά, όταν μου λένε ποια είναι τα φιλμ τα πολιτικά λέω ότι για μένα, όταν ήμουν νέος ήταν τα φιλμ της Εστερ Ουίλιαμς, εκείνα τα φιλμ με τις πισίνες, με τα ωραία σπίτια, τα ωραία αυτοκίνητα, με τις ωραίες κοπέλες, και νόμιζα ότι όλη η Αμερική ήταν αυτό.

«Ζ», «Ομολογία», «Κατάσταση πολιορκίας», «Αμήν», «Ο παράδεισος στη Δύση», «Το Κεφάλαιο»..., κύριε Γαβρά, κάνετε πολιτικό σινεμά ή όλα είναι πολιτικά;
Ολα είναι πολιτικά. Νομίζω, βέβαια, ότι οι άνθρωποι, συνηθίζουν να εννοούν λέγοντας πολιτική εκείνο ή εκείνους που ψηφίζουμε, αλλά πολιτική είναι η συμπεριφορά του καθενός μας στην καθημερινή ζωή, το πώς συμπεριφέρεται απέναντι στους άλλους. Αν σέβεται την αξιοπρέπεια του άλλου ή αν δεν τη σέβεται! Αν σέβεται αυτό που είναι ο άλλος, ο οποιοσδήποτε κι αν είναι ο άλλος, ή αν δεν τον σέβεται! Ακόμα κι ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε την κάθε στιγμή. Αυτή είναι η πολιτική. Κατά τη γνώμη μου.

Στο «Αμήν» το Ολοκαύτωμα και ο ναζισμός. Mας ακολουθούν ακόμα αυτά τα φαντάσματα στη ζωή μας;
Ο ναζισμός είναι μια τρομερή περίοδος της Ευρώπης, η πιο τρομερή περίοδος τη Ευρώπης. Ο ναζισμός, τα στρατόπεδα και το Ολοκαύτωμα. Το βλέπουμε σήμερα! Οταν έχουμε στην Ελλάδα ανθρώπους που σηκώνουν το χέρι τους ψηλά όπως στην Κατοχή, είναι κάτι απίθανο. Νομίζω ότι όλες οι γενεές πρέπει να προσπαθήσουν για να καταλάβουν αυτή την περίοδο. Πώς είναι δυνατόν στην Ευρώπη, που γεννήθηκε η φιλοσοφία, τα γράμματα, η αρχιτεκτονική, οι τέχνες, να φτάσαμε κάποια στιγμή σε αυτή την τρομερή κατάσταση και να καθαρίσουμε ολόκληρες οικογένειες! Γιατί πίστευαν σε έναν άλλο Θεό, γιατί είχαν έναν διαφορετικό τρόπο ζωής! Είναι το μεγάλο αμάρτημα της Ευρώπης! Μεταξύ άλλων, βέβαια.

Το δικό μας αμάρτημα με τη... Χρυσή Αυγή;
Δεν νομίζω ότι είναι κάποιο αμάρτημα, είναι κάποιο δυστύχημα. Γιατί ίσως η παιδεία μας, ίσως επειδή οι πολιτικοί μας άνδρες δεν πήραν στα σοβαρά όλα αυτά τα προβλήματα και σήμερα φυσικά σ' αυτή την κατάσταση στην οποία έφτασαν την Ελλάδα οι πολιτικοί μας άνδρες, δημιούργησαν τέτοια απελπισία... Δεν νομίζω ότι οι Ελληνες είναι με τους ναζί ή με τον Χίτλερ, ένα μικρό γκρουπ από ανθρώπους που έχουν τόσο μεγάλα προβλήματα είναι που χάνουν την ευκαιρία ή δεν μπορούν να σκεφτούν βαθιά. Και νομίζουν ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν και να φέρουν λύση στα προβλήματά μας!
Κάτι που είναι τελείως απίθανο! Οχι μόνο απίθανο, είναι αδύνατον! Λοιπόν γι' αυτό τους ακολουθούν και τους ψηφίζουν! Νομίζω ότι πρέπει να υπάρξει αληθινή παιδεία κι εξήγηση γιατί αυτά τα κινήματα οδήγησαν πάντοτε στην καταστροφή. Τα αποτελέσματα τα έχουμε. Είναι τα αποτελέσματα του Χίτλερ, του Μουσολίνι, τα αποτελέσματα του Φράνκο κι ένα σωρό γύρω μας.
Το ότι μένετε στη Γαλλία και έρχεστε στην Ελλάδα κρατά το βλέμμα σας πιο καθαρό. Πώς βλέπετε αλήθεια τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα; Και πώς μας βλέπουν κι οι άλλοι!
Νομίζω ότι η Ελλάδα περνάει μια τρομερή στιγμή. Ελπίζω παράλληλα ότι αυτή η τρομερή στιγμή θα ωθήσει τους νέους να καταλάβουν καλύτερα ποια είναι η πολιτική ζωή, ποια είναι η κοινωνική ζωή και ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά των ανθρώπων. Ολα αυτά, οι κλεψιές των πολιτικών ή των άλλων... Ελπίζω οι νέοι να καταλάβουν μια μέρα ότι το κράτος είναι κάτι πολύ σημαντικό. Νομίζω ότι ο κόσμος έχει τόσο πολύ αλλάξει, που η Ευρώπη είναι απαραίτητη και η Ελλάδα έχει τη θέση της στην Ευρώπη.

Στο «Κεφάλαιο» και μέσα από τον Μαρκ Τουρνέιγ, ασκείτε σκληρή κριτική στο διεθνές οικονομικό σύστημα και αποκαλύπτετε τα πιο καλά κρυμμένα μυστικά των υποκινητών τής απανταχού εξουσίας και της οικονομικής τρομοκρατίας. Ο εφιάλτης στις μέρες μας, αυτές οι περίφημες «αγορές», είναι ο καινούργιος εχθρός; Και πόσο επικίνδυνο είναι το ότι ουσιαστικά είναι απρόσωπες;
Αυτό είναι και το τεράστιο πρόβλημα της δημοκρατίας μας σήμερα. Το κεφάλαιο αρχίζει και διευθύνει όλο και περισσότερο τον κόσμο. Και το κεφάλαιο περνά από τις τράπεζες και αυτοί που διοικούν τις τράπεζες είναι κατά κάποιον τρόπο οι μισθοφόροι των μετόχων. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Και ένα μικρό μέρος που κρατάει τις μετοχές διευθύνει σχεδόν όλο τον κόσμο. Ελπίζω ότι οι πολιτικοί άνδρες και η Ευρωπαϊκή πολιτική θα αλλάξει βαθιά για να σταματήσει κι ο κόσμος να πάει προς την καταστροφή. Καταλαβαίνετε, επί πολλά χρόνια η γενιά μου και η δική σας γενιά έλεγε να τελειώσουμε με τον κομμουνισμό, να τελειώσουμε με όλα αυτά, γιατί έτσι θα γίνει ελεύθερος ο κόσμος. Και, τελικά, επικράτησε ο καπιταλισμός και ποτέ ο κόσμος δεν ήταν χειρότερος! Η μεγάλη επιτυχία του καπιταλισμού έφερε τις καταστροφές που ζούμε σήμερα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Τον άγριο καπιταλισμό που ζούμε σήμερα.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
«Ο κινηματογράφος δεν αλλάζει τον κόσμο, αλλάζει νοοτροπίες»

Λάνθιμος, Αβρανάς, νέοι Ελληνες σκηνοθέτες με διεθνείς διακρίσεις και βραβεία. Τα ταλέντα ανθούν στην κρίση;
Είναι μια ιδέα που επικρατεί τυφλά. Οπως, επίσης, και το ότι οι αρτίστες θα πρέπει να ζουν σε μιζέρια για να μπορούν να... αλλά, νομίζω, ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Νομίζω ότι ο κινηματογράφος πρέπει να βοηθηθεί όπως γίνεται στη Γαλλία. Και μπορώ να σας πω και κάτι καινούργιο, δεν έχει φτάσει ακόμα στην Ελλάδα. Το Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου αποφάσισε να βοηθήσει χώρες σαν την Πορτογαλία, σαν την Ισπανία και σαν την Ελλάδα, γιατί ο κινηματογράφος έχει πέσει σε πολύ κακή κατάσταση και θα αρχίσει η αληθινή βοήθεια. Γιατί νομίζουμε εμείς στη Γαλλία, και το πιστεύω κι εγώ προσωπικά, ότι κάθε χώρα πρέπει να έχει τον κινηματογράφο της, τις εικόνες της.

Θα είχε ενδιαφέρον μια ταινία για τη σύγχρονη ελληνική τραγωδία; Εχουμε ξαναζήσει σαν χώρα παρόμοιες σκοτεινές εποχές;
Την επομένη της Κατοχής που ήμουνα νέος! Την έζησα! Κι αυτό είναι το τρομερό, εξήντα χρόνια μετά, παραπάνω, 65, 70, να ξαναγυρίσει στην ίδια κατάσταση η Ελλάδα! Κι αυτό δυστυχώς οφείλεται στους πολιτικούς μας, σε όλους και κατά κάποιον τρόπο και στην Ευρώπη που χρησιμοποίησε την Ελλάδα σαν πελάτη παρά σαν παρτενέρ.

«Τη λύση στα τεράστια προβλήματα δεν θα τη δώσει μια ταινία. Δεν είναι αυτός ο ρόλος ούτε του κινηματογράφου ούτε του σκηνοθέτη. Εμένα μ' ενδιαφέρει η αντίσταση στην καταστροφή», είχατε πει με αφορμή την καινούργια ταινία. Τι μπορεί, αλήθεια, να κάνει ο κινηματογράφος;
Νομίζω ότι εμείς οι κινηματογραφιστές δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι μπορούμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο. Παράλληλα, όμως, πιστεύω, ότι ο κόσμος άλλαξε χάρη στον κινηματογράφο. Την επομένη της εκλογής του Ομπάμα στην Αμερική είχε ένα ωραίο άρθρο στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» όπου έλεγε ότι ο κινηματογράφος βοήθησε να εκλεγεί ο Ομπάμα! Γιατί; Γιατί ο κινηματογράφος έμαθε να χρησιμοποιεί τους μαύρους σαν ήρωες, ενώ πριν δεν ήταν.
Από τη στιγμή που άρχισε να τους χρησιμοποιεί σαν ήρωες, το αμερικανικό κοινό δέχτηκε ότι οι μαύροι μπορεί να είναι ήρωες και κατά συνέπεια να είναι πρόεδροι. Είναι ένα πολύ σημαντικό άρθρο για τον κινηματογράφο και λέει και κάτι άλλο σημαντικό, λέει ότι ο κινηματογράφος βοήθησε τους ανθρώπους να γνωρίσουν τους άλλους ανθρώπους.
Βοήθησε να αλλάξουν μερικές νοοτροπίες, βοήθησε να καταλάβουμε τη μιζέρια, βοήθησε, επίσης, να γνωρίσουμε τα σώματά μας γυμνά. Που είναι από όλες τις θρησκείες απαράδεκτο, καταραμένο. Κι ο κινηματογράφος έκανε όλη αυτή τη δουλειά.

Κύριε Γαβρά, κάτι που θα θέλατε να πούμε και παρέλειψα να το ρωτήσω;
Θα ήθελα να πω σε φίλους Ελληνες, ιδίως σε νέους Ελληνες που υποφέρουν, ότι η Ελλάδα είναι κάτι πολύ σημαντικό. Κι αν θέλουν να φύγουν, να φύγουν, αλλά πρέπει να σκέφτονται ότι η Ελλάδα είναι κάτι τελείως μοναδικό στον κόσμο. Κι έχουμε αυτή την τύχη να έχουμε ζήσει, να έχουμε γεννηθεί σ' αυτή τη χώρα. Δυστυχώς, δεν είχαμε πάντα απέναντι τους ανθρώπους που θα έπρεπε για να μας διοικήσουν και να δείξουν αυτό το μεγαλείο της Ελλάδας.

ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΛΛΑΓΗ
«Η αληθινή επανάσταση δεν σταματά»

Τι θα θεωρούσατε αλήθεια, κύριε Γαβρά, ως επανάσταση σήμερα;
Η επανάσταση! Εξαρτάται! Είναι επαναστάσεις που είναι απαραίτητες κι είναι κι επαναστάσεις πολύ επικίνδυνες. Εγώ πιστεύω στην επανάσταση που κατεβαίνει ο κόσμος στον δρόμο και ζητάει από τους πολιτικούς ν' αλλάξουν τα πράγματα. Δεν πιστεύω σ' αυτούς που κατεβαίνουν και τα σπάνε όλα για ν' αλλάξει η κατάσταση, αυτοί αντιθέτως δυναμώνουν την άλλη πλευρά. Νομίζω ότι η επανάσταση που είναι απαραίτητη είναι η συνεχής επανάσταση. Γι' αυτό πρέπει να έχουμε ένα πολιτικό κόσμο που να καταλάβει ότι η επανάσταση είναι συνεχής και είναι συνεχώς απαραίτητη! Γιατί όλα αλλάζουν συνεχώς! Μου ζητήσατε στην αρχή να σας πω τι άλλαξε από το πρώτο φιλμ μέχρι το τελευταίο! Ολα άλλαξαν, αρκεί να κοιτάξει κανείς τον εαυτό του στον καθρέφτη κάθε δυο χρόνια, αλλάζει τελείως! Οι σκέψεις αλλάζουν και ο περίγυρος αλλάζει. Είναι απαραίτητη η συνεχής αλλαγή, το ν' ακολουθήσουμε τις καινούργιες προκλήσεις κάθε φορά.
Πού πάει η Ευρώπη; Σε μια ολοκληρωτική ενοποίηση ή σε τυραννία των ισχυρών έναντι του Νότου;
Η Ευρώπη δεν κατάφερε ακόμα να βρει την αληθινή λύση στα προβλήματά της. Δηλαδή την ένωση, γιατί τι είναι η Ευρώπη; Οταν ήμουν νέος η Ευρώπη ήτανε πάνω-κάτω το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης. Σήμερα η Ευρώπη είναι το 15% του πληθυσμού, δηλαδή μίκρυνε. Και παρόλο που έχει μικρύνει, έχει πάντα τεράστιες δυνατότητες! Βιομηχανικές, δυνατότητες σκέψης... λοιπόν, αυτό πρέπει να χρησιμοποιηθεί σήμερα γιατί ο κόσμος αλλάζει τελείως. Και απέναντι η Ευρώπη έχει την Κίνα, που είναι πολύ πιο μεγάλη απ' αυτή, έχει την Αφρική, έχει την Ινδία, την Αμερική, τη Λατινική Αμερική... Είναι απαραίτητο η Ευρώπη να βρει έναν τρόπο, μια πολιτική σύνδεση που να ακολουθούν όλοι. Και δυστυχώς δεν έχουμε φτάσει ακόμα σ' αυτό.

Στη Γαλλία ξέσπασε σκάνδαλο γύρω από τον παράλληλο δεσμό του προέδρου Ολάντ. Η προσωπική ζωή ενός ηγέτη αντιμετωπίζεται ορθώς ως παράμετρος της πολιτικής ή μήπως η «κλειδαρότρυπα» εισβάλλει στην πολιτική ως σημείο των καιρών;
Στη Γαλλία δεν αρέσουν και πολύ τα προσωπικά! Στη Γαλλία και οπουδήποτε οι άρχοντες πρέπει να δίνουν το παράδειγμα σε όλους! Σε όλα τα σημεία! Οχι μόνο στην προσωπική τους και την καθημερινή ζωή, αλλά και στον τρόπο που πλουτίζουν ή δεν πλουτίζουν... Κρίνονται κι αυτά.

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

Ειδήσεις